Mae ymchwilwyr ym Mhrifysgol De Cymru (PDC) sy’n rhan o gonsortiwm gwerth £2.5m sy’n archwilio effaith y pandemig ar gymunedau BAME wedi dangos rhai o’u ffilmiau dogfen mewn digwyddiad yn San Steffan.

Mae Co-POWer, a ariennir gan Ymchwil ac Arloesedd y DU (UKRI) drwy’r Cyngor Ymchwil Economaidd a Chymdeithasol (ESRC), yn grŵp o athrawon benywaidd o naw prifysgol yn y DU. Dan arweiniad Prifysgol Leeds, mae’r prosiect yn edrych ar arferion lles a gwydnwch mewn teuluoedd a chymunedau BAME, sydd wedi cael eu heffeithio’n arbennig gan bandemig COVID-19.

Mae'r prosiect wedi bod yn ymchwilio i'r effaith hon trwy bum ffrwd ymchwil, wedi'u lleoli mewn gwahanol sefydliadau. Mae tîm Co-POWer PDC, dan arweiniad yr Athro Florence Ayisi, wedi bod yn defnyddio dulliau ymchwil ymarfer creadigol i gynhyrchu storïau go iawn; cyd-greu a chynhyrchu ffilmiau dogfen sy'n amlygu profiadau byw sawl grŵp ac unigolyn.

Cynhaliwyd lansiad briff polisi cynhadledd Co-POWeR ar 15 Mehefin yn Portcullis House, San Steffan, lle cyflwynodd y prosiect ei argymhellion polisi. Cynhaliwyd y digwyddiad gan Naz Shah, AS Gorllewin Bradford, ac Annalize Dodds, AS Rhydychen, ac roedd timau ymchwil Co-POWeR yn ogystal â rhanddeiliaid, dylanwadwyr polisi, Cynrychiolwyr Ymgysylltu Cymunedol a sefydliadau trydydd sector yn bresennol.

Cyflwynodd tîm PDC ffilm 15 munud (isod) yn dangos detholiadau o'r ffilmiau dogfen hyd lawn sy'n cael eu hôl-gynhyrchu ar hyn o bryd, a gafodd dderbyniad da ac a gafodd effaith emosiynol ar sawl aelod o'r gynulleidfa yn yr ystafell. Roedd y ffilm yn cynnwys achosion o greulondeb gan yr heddlu, arestiadau anghyfiawn, a marwolaeth unigolyn oherwydd cyswllt â'r heddlu.

Cafodd y rhai a oedd yn bresennol eu cyffroi hefyd gan y ffordd y mae’r pandemig wedi effeithio ar gymunedau amrywiol, gan gynnwys pobl ifanc a’r henoed, yn ogystal â’r heriau a’r rhagfarnau a brofir gan weithwyr gofal iechyd rheng flaen.

Cyflwynodd yr Athro Ayisi, sydd wedi gweithio gyda Chymrodyr Ymchwil Dr Wendy Booth ac Emyr Jenkins ar y prosiect gyda chefnogaeth artistiaid creadigol llawrydd, yr argymhelliad polisi ar gyfer ffrwd ymchwil PDC.

Yr argymhelliad yw darparu cyfleoedd creadigol i’r rheini o deuluoedd a chymunedau BAME i’w galluogi i gyfranogi’n llawn yn y celfyddydau creadigol fel cynhyrchwyr a defnyddwyr, drwy ddatblygu rhaglenni, cynlluniau a chyfleusterau celfyddydau creadigol sy’n hygyrch ac yn gynhwysol i bob grŵp ethnig a cymunedau.

Dywedodd yr Athro Ayisi: “Mae’r ddarpariaeth a mynediad at gelfyddydau creadigol yn hanfodol ar gyfer lles corfforol, meddyliol a chymdeithasol a gwydnwch pob cymuned. Bydd y cam gweithredu hwn yn sicrhau bod y celfyddydau’n cael eu defnyddio i rymuso Teuluoedd a Chymunedau BAME trwy naratifau cadarnhaol, a bydd yn gwella cynrychiolaeth ac amlygrwydd. Mae naratifau cadarnhaol o'r fath yn ymgysylltu â phobl ifanc sy'n agored i niwed ac yn eu dileu o'r stigma, a hefyd yn hyrwyddo sioncrwydd a bywiogrwydd cymdeithas sifil.

“Mae dull cyd-greu’r prosiect Co-PoWeR wedi bod yn rhodd i gyfranogwyr ymchwil sydd wedi rhannu eu storïau personol am bandemig COVID-19 trwy’r ffurf ffilm ddogfen.”

Roedd Adam Williams, Dirprwy Ddeon dros dro y Gyfadran Busnes a Diwydiannau Creadigol yn PDC, hefyd yn bresennol yn y digwyddiad yn San Steffan. Meddai: “Mae’r prosiect hwn wedi amlygu pwysigrwydd cyfleoedd ymchwil cydweithredol rhyngddisgyblaethol. Mae’r synergedd rhwng y ffrydiau ymchwil a’r lefel uchel o weithgareddau ymgysylltu â’r gymuned wedi gwneud argraff arbennig arnaf.

Roedd tîm ymchwil PDC yn allweddol wrth gysylltu cymunedau, grwpiau ac unigolion amrywiol â’r pecynnau gwaith eraill ar gyfer cynnal sawl cyfweliad a thrafodaeth grŵp ffocws. Fe wnaethon nhw estyn allan i gymunedau amrywiol i gynnal ymchwil gwaith maes i sicrhau bod profiadau uniongyrchol ac unigryw, a storïau teuluoedd a chymunedau BAME, yn cael eu casglu fel sail i’r argymhellion polisi sydd wedi’u cyflwyno.”

Mae tîm Co-POWeR PDC ar hyn o bryd yn cynllunio ffyrdd o ledaenu allbynnau allweddol y prosiect ac archwilio strategaethau amrywiol ar gyfer gweithgareddau pellach, fel y gellir bwrw ymlaen â’r ymchwil. Y gobaith yw y gellir dangos allbynnau creadigol Co-POWeR i weithwyr proffesiynol gwasanaethau cyhoeddus fel rhan o ddad-drefoli’r cwricwlwm a chefnogi agenda gwrth-hiliaeth.