Ychydig iawn sy'n hysbys am hanes y cyfnewid diwylliannol rhwng y Cymry a'r bobl Khasi yng Ngogledd Ddwyrain India. Mae'r berthynas drawsddiwylliannol hon wedi'i gwreiddio yn y cyswllt cenhadol a sefydlwyd yng nghanol y bedwaredd ganrif ar bymtheg gan genhadaeth y Methodistiaid Calfinaidd Cymreig ym Mryniau Khasi a Jaiñtia, a'r prosesau diwylliannol sy'n ganlyniad i'r rhyngweithiad hwn.
Hyd nes i'r mudiad cenhadol ddod i ben ym 1969, ymgymerodd ei gynrychiolwyr â chynhyrchiad diwylliannol helaeth yn seiliedig ar gyfnewid â'r gymuned leol, gan adael ar eu hôl gorff cyfoethog a chymhleth o lenyddiaeth a pherfformiad. Mae deunyddiau o'r fath yn cynnwys llythyrau, emynau a chaneuon gwerin, ysgrifennu crefyddol, dyddiaduron, cylchgronau, ysgrifennu teithiau a ffilmiau, ffotograffiaeth, ac ysgrifennu creadigol, wedi'u gwasgaru rhwng archifau gogledd ddwyrain India a Chymru.
Mewn cyfnod o ymraniad cymdeithasol a diwylliannol ledled y byd, mae ymwybyddiaeth o sut mae ein hunaniaethau diwylliannol wedi cael eu ffurfio trwy berthnasoedd trawsddiwylliannol a sut mae ein hanes wedi cael ei ddiffinio gan wahanol gyd-destunau trefedigaethol/ôl-drefedigaethol yn hollbwysig.
Arweiniodd ymchwil gan yr Athro Lisa Lewis yn y Ganolfan Cyfryngau a Diwylliant mewn Cenhedloedd Bach (CMCSN) at y prosiect Deialogau Diwylliannol Cymraeg a Khasi. Rhannwyd hyn trwy 28 o berfformiadau cyhoeddus a phum arddangosfa gan ymarferwyr Indiaidd a Chymreig (yn India a Chymru) rhwng 2017 - 2020 ac mae wedi codi ymwybyddiaeth o’r hanes hwn ymhlith cymunedau yn y ddwy wlad, gan alluogi cyfranogwyr o ddiwylliannau lleiafrifol i drafod eu hunaniaeth mewn perthynas â hanes trefedigaethol/ôl-drefedigaethol. Mae'r ymchwil wedi effeithio ar arferion gwaith yr artistiaid sy'n cymryd rhan; ac wedi arwain at well dealltwriaeth o sut y gall ymarfer artistig ddatgelu hanesion cymhleth a chudd.
Rhaid i bob system gyfryngau lywio cystadleuaeth fyd-eang ac arloesi technolegol ar y naill law, a rheoleiddio cenedlaethol ac anghenion y cyhoedd ar y llaw arall. Mae cenhedloedd bach yn cael eu herio gan adnoddau cyfyngedig, mwy o gymdogion pwerus, a systemau llywodraethol aml-haen cymhleth fel yn y Gymru ddatganoledig.
Mae ymchwil yr Athro Ruth McElroy, a gynhaliwyd yng Nghanolfan y Cyfryngau a Diwylliant mewn Cenhedloedd Bach, wedi darparu tystiolaeth o fethiannau yng nghyfryngau’r DU a Chymru i adeiladu sffêr cyhoeddus democrataidd datganoledig digonol ar yr union bwynt pan fo gwledydd datganoledig wedi gweld eu pwerau deddfwriaethol yn tyfu.
Mae’r eiriolaeth hon a arweinir gan ymchwil ar gyfer newid wedi helpu i drawsnewid y dirwedd cyfryngau yng Nghymru trwy lywio sefydlu Pwyllgor Diwylliant, y Gymraeg a Chyfathrebu Senedd Cymru (CWLCC) sy’n darparu craffu democrataidd ar bolisi cyfryngau datganoledig.
Bu ymchwil ac argymhellion PDC hefyd yn sail i adolygiad Llywodraeth y DU o S4C, y darlledwr cyhoeddus iaith Gymraeg. Arweiniodd at ddiwygiadau i gylch gwaith statudol S4C fel ei fod yn adlewyrchu’r oes ddigidol yn well ac yn gwasanaethu cynulleidfaoedd modern Cymraeg eu hiaith ledled y DU.
Mae arbenigedd y Ganolfan mewn systemau cynhyrchu sgrin wedi helpu i sicrhau buddsoddiad newydd mawr ar gyfer arloesi yn sector sgrin Cymru. Roedd ei ymchwil a’i gydweithrediadau diwydiant yn sail i greu Clwstwr – un o ddim ond wyth Clwstwr Creadigol yn y DU – sy’n trosoli £1 miliwn y flwyddyn o fuddsoddiad newydd ar gyfer ymchwil a datblygu yn niwydiannau sgrin Cymru ac sydd wedi cefnogi mwy na 60 o brosiectau ymchwil a datblygu diwydiant/AU. Mae ei ymgysylltiad â’r cyfryngau hefyd wedi gwella dealltwriaeth y cyhoedd o sut mae polisi’n siapio’r hyn a welwn ar y sgrin, tra’n cynnig cyngor gwybodus, yn seiliedig ar ymchwil i’r rheolydd, Ofcom.
Mae gweithredu amgylcheddol, lles menywod, a mentrau’r sector gofal iechyd yn aml yn methu â chyfleu eu negeseuon i grwpiau o ddarpar randdeiliaid sydd wedi’u hinswleiddio. Mae ymchwil a gynhaliwyd gan Ganolfan Adrodd Storïau George Ewart Evans (GEECS) ym Mhrifysgol De Cymru wedi pontio bylchau cyfathrebu i hyrwyddo dealltwriaeth a gwella lles unigolion a chymunedau trwy dri llinyn o ymchwil adrodd storïau:
Gweithredu amgylcheddol: Arweiniodd y prosiect The Stories of Change at geisiadau llwyddiannus gan drefi cymoedd Cymru am gyllid helaeth ar gyfer adfywio cymunedol ar ôl glo. Mae'r prosiect Lleihau Allyriadau Carbon Diwydiannol yn modelu'r synergedd o ddefnyddio adrodd storïau digidol i amlygu technolegau diwydiannol glân.
Gofal Iechyd: Mae cynadleddau Storytelling for Health a gyd-gynhyrchodd GEECS yn Abertawe (2017, 2019, 2021) wedi arwain at hyfforddiant adrodd storïau digidol i staff ym mhob un o saith Bwrdd Iechyd GIG Cymru. Mae prosiect Kicking Up Our Heels wedi llywio dyluniad canolfan ganser newydd i blant Ysbyty Ormond Street gwerth £258 miliwn.
Lles menywod: Helpodd arddangosfa 40 Llais, 40 Mlynedd mewn partneriaeth â’r elusen Cymorth i Ferched Cymru, godi ymwybyddiaeth y cyhoedd o faterion yn ymwneud â thrais ar sail rhywedd, helpu i newid polisi, hyfforddiant cymorth i ddioddefwyr, arferion plismona, a fframweithiau cyfreithiol.